SİMGE DERGİSİ ÖZEL HABER - ZENGEZUR KORİDORU
- Ebru Kain
- 2 Eki 2023
- 4 dakikada okunur
Geçtiğimiz günlerde “Türkiye Azerbaycan Tarihi” konulu bir toplantı için Monik İpekel ile birlikte iş insanlarından oluşan bir heyet olarak Bakü’de Liv Bona Dea Hospital’ın konuğu olduk. Bu vesile ile orada bir çok sosyal sorumluluk projesine de iştirak ettik. Ziyaretimizin olduğu gün aynı zamanda iki ülke arasında Iğdır- Nahçıvan Doğalgaz Boru Hattı’nın açılışı da vardı. Liv Bona Dea Bakü Hastanesinde yapmış olduğum konuşmada şu an gündemde olan Zengezur Koridoru ve Iğdır-Nahçıvan Boru Hattı ile ilgili görüşlerimi de beyan ettim.
ZENGEZUR KORİDORU: TÜRK DÜNYASININ İHTİYAÇLARI VE GELECEĞİ İÇİN BİR FIRSAT
2020 yılında 2. Karabağ Savaşı Azerbaycan’ın mutlak üstünlüğüyle sona erince bölgedeki güç dengesinin yeniden şekillenmesinin de yolu açılmış oldu. Savaş sonrasında imzalanan anlaşmada, Ermenistan’ın yaklaşık 30 yıldır elinde tuttuğu topraklardan geri çekilmesi öngörülmüş ve burada oluşacak güven atmosferi sayesinde yeni ulaşım koridorlarının hayata geçirileceği belirtilmişti. Azerbaycan ile Nahçıvan arasında açılacak yeni ulaşım bağlantısı, bu anlaşmanın en önemli maddelerinden biri oldu. Öyle ki Orta Asya’dan Azerbaycan’a ulaşan ulaşım koridorları tam da bu noktada bıçak gibi kesiliyor ve Azerbaycan’ın Nahçıvan ve sonrasında Türkiye ile bağlantı kurması engellenmiş oluyordu. Doğalgaz zengini olan Azerbaycan’ın kendisine bağlı Nahçıvan Bölgesine kara sınırı olmadığından enerji ihtiyacını karşılayamamaktadır. Bu konuyu İran üzerinden halletmeye çalışmışsa da siyasi konjektürel sebeplerden dolayı Türkiye ile “Iğdır- Nahçıvan Doğalgaz Boru Hattı” için imzalanan anlaşma gerçekleştirilmiştir. Bu durum “İki devlet bir millet” şiarını gerçekçi bir zemine oturtmuştur. Nahçıvan öyle bir yer ki Türkiye’nin, Türk dünyasına açılmasına vesile olan bir anahtardır. Onun için burayla ilgili yapılan her türlü anlaşma çok önem arz etmektedir.
Ulaşım koridorunun yeniden tesis edilmesi uzun ve meşakkatli bir süreç. Ancak bu gerçekleşirse, bahse konu güzergah boyunca kesintisiz şekilde Orta Asya ve Avrupa arasında Hazar ve Türkiye üzerinden geçecek bir güzergah hayata geçirilmiş olacak. Bu durumda, Türkiye’nin sadece Azerbaycan ile değil, tüm Orta Doğu ile ticaret hacminin artması söz konusu olacak. Zengezur Koridoru’nun hayata geçirilmesiyle Türk Dünyası’nın ticari, lojistik ve siyasi bağları güçlenecek. Zengezur, Türk Dünyası’nın parlayan yıldızı olma potansiyeline sahip olacak.
Zengezur Koridoru, Türkiye, Azerbaycan ve diğer Türk Devletlerini birbirine bağlayacak olan stratejik ve ekonomik bir proje olarak dikkat çekmektedir. Bu koridor, sadece bir ulaşım yolundan çok daha fazlasını ifade etmektedir. Türk Dünyası’nın Avrupa Birliği benzeri bir ekonomik topluluğa dönüşmesinin temelini oluşturabilir ve küresel ölçekte Türk Dünyası’nın büyük bir ittifakını mümkün kılabilir. Zengezur Koridoru’nun stratejik önemini, enerji kaynaklarına erişimi, ekonomik işbirliğini, güvenlik işbirliğini ve kültürel bağları ele alarak bu projenin potansiyelini analiz edecek olursak;
Enerji Kaynakları ve Ekonomik İşbirliği
Zengezur Koridoru’nun en önemli katkılarından biri enerji kaynaklarına erişimi kolaylaştırmasıdır. Azerbaycan, Hazar Denizi’nde bulunan enerji rezervlerini çıkarmakta ve bu enerjiyi dünya pazarlarına taşımak için boru hatları inşa etmektedir. Zengezur Koridoru, bu enerji kaynaklarının Türkiye’ye ve daha geniş bir coğrafyaya taşınmasını sağlayarak enerji güvenliğini artırırken Azerbaycan’a da önemli gelir kaynakları sunar. Türkiye, bu enerji kaynaklarını kullanarak kendi enerji arz güvenliğini artırabilir ve bölge enerji dengesine katkıda bulunabilir.
Ulaşım ve Ticaret
Zengezur Koridoru, Türkiye’yi Azerbaycan ile doğrudan birleştirerek ve Türk Devletleri ile diğer Orta Asya ülkeleri arasında kara yoluyla erişimi kolaylaştırır. Bu, ticaretin artmasına, ekonomik işbirliğinin güçlenmesine ve bölgesel kalkınmanın teşvik edilmesine olanak sağlar. Özellikle Türkiye, bu koridoru kullanarak Orta Asya pazarlarına açılarak ticaretin büyümesine katkı sağlayabilir. Aynı zamanda bu koridor, bölge ülkeleri arasındaki lojistik zorlukları azaltarak daha verimli ticaret yollarının oluşmasına da yardımcı olur.
Güvenlik İşbirliği ve Dayanışma
Türkiye ve Azerbaycan arasındaki stratejik ortaklık, Zengezur Koridoru’nun güvenlik boyutunu güçlendirir. Bu koridor, bu işbirliğini daha da pekiştirecek ve bölgesel güvenliğin korunmasına katkı sağlayacaktır. Ayrıca, bölgesel tehditlere karşı dayanışmanın geliştirilmesine olanak tanır. Zengezur Koridoru’nun etkin bir şekilde işletilmesi, bölgenin istikrarını ve güvenliğini artırır.
Kültürel Bağlar
Türkiye, Azerbaycan ve diğer Türk Devletleri arasında köklü kültürel, tarihi ve soydaşlık bağları bulunmaktadır. Zengezur Koridoru, bu bağların güçlenmesine ve bu ülkeler arasındaki kültürel değişimin teşvik edilmesine katkı sağlar. Bu, Türk Devletleri arasında daha sıkı bağlar ve anlayış oluşturarak Türk Dünyası’nın birliğini güçlendirebilir.
Ulusal ve Uluslararası Dinamikler
Zengezur Koridoru’nun hayata geçirilmesi sadece bölgesel değil, aynı zamanda ulusal ve uluslararası düzeyde birçok dinamiği etkiler. Bu koridor, İran, Ermenistan, Azerbaycan, Rusya ve Türkiye gibi önemli aktörleri içeren karmaşık bir denklemi ele alır.
İran’ın Endişeleri: İran, Zengezur Koridoru’nun açılmasını kendi çıkarlarına aykırı olarak değerlendirmektedir. Özellikle, Azerbaycan’ın bu koridor aracılığıyla Nahçıvan’a ve Türkiye’ye bağlanması, İran’ın Kuzeyinde yaşayan Azeriler için bir cazibe merkezi haline gelmesine yol açabilir. İran, bu nedenle bu koridorun açılmasını, kendi sınırlarında etki alanının daralmasına ve jeostratejik bir gerilemeye işaret olarak görmektedir.
Rusya’nın Rolü: Zengezur Koridoru’nun 9. maddesinde belirtildiği gibi, Rusya bu koridor üzerinde kontrolü elinde bulunduracaktır. Bu, Rusya’nın bu coğrafyada güçlü bir konuma sahip olmasını sağlar ve denetim üstünlüğünü vurgular. Rusya’nın bu koridor üzerindeki etkisi, bölgesel dengeyi şekillendirebilir. Türkiye-Azerbaycan İşbirliği: Türkiye ile Azerbaycan arasındaki stratejik işbirliği, bu koridorun hayata geçirilmesini hızlandırır. İki ülke, 2. Karabağ Savaşı’ndaki dayanışma ve askeri işbirliği sayesinde bölgede yükselen güçler olarak öne çıkarlar. Bu işbirliği, Türkiye’nin bölgesel etkisini artırırken Azerbaycan’ın gücünü destekler.
Gelecek Perspektifler ve Sorunlar
Zengezur Koridoru’nun hayata geçirilmesi uzun ve meşakkatli bir süreçtir. Ancak bu projenin gerçekleştirilmesiyle, Orta Asya ve Avrupa arasında kesintisiz bir ulaşım güzergahı oluşturulabilir. Bu, Türkiye’nin sadece Azerbaycan ile değil, tüm Orta Doğu ile ticaret hacminin artmasını sağlar. Ayrıca Türk Dünyası’nın ticari, lojistik ve siyasi bağları güçlenir.
Ancak bu koridorun hayata geçirilmesi çeşitli zorluklarla karşı karşıyadır. İran’ın endişeleri, bölgesel dinamiklerin karmaşıklığı ve uluslararası ilişkilerdeki değişkenler gibi faktörler, projenin ilerlemesini etkileyebilir. Bu nedenle, bölge ülkelerinin ve uluslararası toplumun, Zengezur Koridoru’nun potansiyel faydalarını vurgulayarak işbirliğini teşvik etmeleri ve sorunların çözümü için yeni fikirler ve çözüm önerileri üretmeleri önemlidir.
ABD merkezli Forbes dergisi de, Zengezur Koridoru’nun kıtalar arası dengeleri etkileme potansiyeline sahip olduğunu ve Türkiye’nin bu potansiyeli keşfetmeye başladığını belirtiyor. Ancak, ABD ve Fransa, Ermenistan’ın işgal ettiği Zengezur Koridoru’nda askeri üs kurma hazırlıkları yaparak Türkiye ve Azerbaycan için potansiyel bir tehdit oluşturuyor.
Bu durum, ilk bakışta Rusya ve İran’ı da rahatsız edebilir. Güney bölgelerinde, İran’dan Akdeniz’e uzanan bir “Terör Koridoru” haritası çizilmiş durumda ve bu tehdit hala devam ediyor. Türkiye, bu coğrafyada oluşturulacak bir “Batı Haritası”na izin vermemeli ve ABD’nin burada yerleşmesini engellemelidir.
Savaşın Karadeniz ve Kafkasya’ya taşınmasına izin verilmemelidir. Güney Kapısı’nın kurtarılması sırasında Doğu Kapısı’ndan gelebilecek tehditlere dikkat edilmelidir.
Türkiye’nin bu mücadelede nasıl ilerleyeceği kritiktir ve Güney’deki “Terör Koridoru” haritası bu bilince katkıda bulunmuştur. Özellikle Fırat Kalkanı ve Afrin Operasyonu sırasında kimlerle savaşıldığının anlaşılması önemlidir.
Eğer Doğu Kapısı güvence altına alınamazsa, Türk Dünyası ile ve Güney Kapısı açık tutulamazsa Arap dünyası ile ilişkiler sınırlı kalabilir. Türkiye’nin karşı karşıya olduğu büyük mücadele Zengezur Koridoru etrafında şekillenmektedir.
Zengezur Koridoru, Türkiye, Azerbaycan ve Türk devletleri için büyük bir öneme sahiptir. Enerji, ticaret, güvenlik, kültürel bağlar ve daha fazlası bu bölgedeki işbirliğini şekillendirir. Bu koridor, bölgesel kalkınma ve istikrarın desteklenmesine yönelik büyük potansiyele sahiptir ve bu ülkeler arasında güçlü bir işbirliği platformu olarak hizmet edecektir. Ancak bu hedeflere ulaşmak için bölgesel zorlukları aşmak ve işbirliğini teşvik etmek gerekmektedir. Geleceğe umutla bakarak, bu koridorun bölgeye barış, refah ve işbirliği getirmesini diliyoruz.
Ebru KAİN
Comments